Szkoła Podstawowa nr 1 w Żywcu im. Wojska Polskiego została założona w 1899 roku. Od 1964 r. mieści się w budynku przy ul. Ks. Prałata St. Słonki 14. Wcześniej jej siedzibą był budynek przy tej samej ulicy znajdujący się pod numerem 4. W roku szkolnym 2020/2021 w szkole uczy się 326 uczniów w 15 oddziałach. W latach 2009 - 2017 w budynku gościła zerówka z pobliskiego Przedszkola nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi.

Dyrektorem SP nr 1 jest mgr Małgorzata Kapała, która pełni tę funkcję od stycznia 2007 r. Zastępcą dyrektora jest mgr Monika Kałuża. W skład Grona Pedagogicznego wchodzi 53 nauczycieli, z czego kilkoro pracuje też w innych szkołach.
Zatrudnieni nauczyciele to w większości doświadczona kadra ze stażem powyżej 20 lat. Wszyscy posiadają wykształcenie wyższe z przygotowaniem pedagogicznym. Wielu nauczycieli zdobyło dodatkowe kwalifikacje, m. in. z zakresu terapii pedagogicznej, logopedii, gimnastyki korekcyjnej, oligofrenopedagogiki, surdopedagogiki, dzięki czemu w szkole znajdują wsparcie uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych, w tym z niepełnosprawnością intelektualną i niedosłuchem, uczniowie pochodzenia romskiego oraz cudzoziemcy, m. in.  z Ukrainy. Edukację uczniów romskich wspiera asystentka romska.
W szkole jest również zatrudnionych 12 pracowników administracji i obsługi, w tym: sekretarz szkoły, intendent, kucharki, woźna, szatniarka, sprzątaczki i konserwator.
Corocznie szkoła umożliwia studentom różnych uczelni wyższych odbywanie praktyk pedagogicznych, a w ramach umów z Urzędem Pracy na staże dla bezrobotnych przyjmowani są absolwenci, dla których nie ma zatrudnienia. Są to młodzi nauczycie dobrze wykształceni, którzy w istotny sposób w sytuacji ograniczenia etatów w świetlicy i dużej liczebności klas pomagają realizować zadania opiekuńczo-wychowawcze szkoły.

Szkoła zajmuje pięćdziesięcioletni budynek po generalnym remoncie z pracownią komputerową, biblioteką i dwoma świetlicami, w tym jedną wzbogaconą pomocami dydaktycznymi z programów: Radosna szkoła, Książki marzeń i Nowe uczniowskie doświadczenia drogą do wiedzy. Oprócz codziennej opieki nad uczniami odbywają się w niej zajęcia świetlicy socjoterapeutycznej realizującej program Terapia przez sztukę. Szkoła dysponuje również salą gimnastyczną oraz dwoma boiskami o betonowej nawierzchni.
Do szkoły uczęszczają dzieci z dzielnicy Zabłocie, w tym 5 dzieci romskich, które są objęte dodatkowymi zajęciami. Wszyscy uczniowie z obwodu realizują obowiązek szkolny. Mają oni do dyspozycji 15 sal lekcyjnych. Mogą korzystać z obiadów wydawanych przez stołówkę szkolną i dwa dni w tygodniu są objęci opieką pielęgniarki szkolnej. Baza dydaktyczna jest oceniana przez środowisko szkoły jako zadowalająca. Stale wzbogaca się wyposażenie w pomoce dydaktyczne i sprzęt multimedialny. Jest to możliwe dzięki udziałowi szkoły w programach i projektach finansowanych z EFS. Należą do nich: Mniej gier komputerowych, więcej komunikacji (wymiana dzieci z Turcji, Irlandii i Polski w programie Comenius), Rozwinąć skrzydła, Trzy żywioły - innowacyjny interdyscyplinarny program nauczania matematyki i przyrody metodą projektu we współpracy z Uniwersytetem Wrocławskim i partnerem z Niemiec, w którym brało udział tylko 21 szkół podstawowych z całej Polski. Szkoła skorzystała z przystąpienia Gminy Żywiec do projektów Indywidualizacja nauczania w klasach I-III w Gminie Żywiec oraz Eliminacja wykluczenia cyfrowego w Gminie Żywiec. W roku 2014/2015 we współpracy z Gimnazjum nr 1 w Żywcu szkoła zrealizowała wniosek Zostań inżynierem – miej pracę, finansowany z EFS, dzięki czemu wdrożony został zostanie dziennik elektroniczny.W 2017 r. zasoby biblioteki poszerzyły się o zakupy z programu MEN „Książki naszych marzeń”. Od 2019 r. na zajęciach wykorzystuje się monitory interaktywne zakupione ze środków programu „Aktywna tablica”.

W szkole czynione są starania, aby zapewnić jak najwyższy poziom umiejętności dydaktycznych. Naszym celem jest, aby poziom opanowania wiadomości i umiejętności był dobrą podstawą do nauki w gimnazjum oraz do radzenia sobie w życiu. Osiągnięcia uczniów najzdolniejszych w konkursach przedmiotowych – Wojewódzkim Konkursie Interdyscyplinarnym, Wojewódzkim Konkursie Przedmiotowym z Języka Polskiego z Elementami Historii i Wojewódzkim Konkursie Przedmiotowym z Matematyki z Elementami Przyrody - organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Katowicach pokazują, że dobrze wywiązujemy się z tego obowiązku. Z kolei wyniki sprawdzianu po klasie szóstej w latach 2002 – 2014 raz kształtujące się na poziomie wysokim, innym razem wyżej średnim, a także średnim, pokazują, że są powody do zadowolenia, ale i do podwojenia wysiłków.

Szkoła bierze również udział w różnorodnych programach i projektach ogólnopolskich, które mają na celu poszerzenie oferty edukacyjnej, wyzwolenie kreatywności uczniów i nauczycieli, skuteczne stosowanie technologii informacyjnej oraz kształtowanie umiejętności współpracy w zespole. Ciekawą przygodą było uczestnictwo w programach Centrum Edukacji Obywatelskiej i Gazety Wyborczej – Szkoła z klasą, Szkoła z klasą – CZYTAM, MYŚLĘ, DZIAŁAM  i Nauczyciel z klasą.

Wiele pożytku odnieśli uczniowie, biorąc udział w realizacji programów i projektów z zakresu edukacji regionalnej i  historii, edukacji prozdrowotnej oraz ekologicznej. Na uwagę zasługują: program Ratujemy i uczymy ratować Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, akcje propagowane przez UNICEF oraz Centrum Edukacji Obywatelskiej i inne.

Co roku szkoła przygotowuje bardzo bogatą ofertę zajęć dodatkowych dzięki wsparciu finansowemu organu prowadzącego szkołę, sponsorom, środkom z Rady Rodziców i wypracowanym środkom własnym. Działają liczne koła zainteresowań, w tym: plastyczne, teatralne, muzyczne, historyczne, dziennikarskie, komputerowe,  sportowe i SKKT.  Organizuje się zajęcia wyrównujące szanse edukacyjne: logopedyczne, korekcyjno - kompensacyjne, dydaktyczno - wyrównawcze oraz z gimnastyki korekcyjnej. Dla wszystkich uczniów systematycznie organizujemy wycieczki krajowe i zagraniczne, zielone szkoły, półkolonie w czasie ferii zimowych i letnich, wyjazdy do teatrów, wyjścia do kina i muzeum oraz do biblioteki miejskiej.
Od 2003 roku (w ramach autorskiego programu ekologicznego) szkoła organizuje wyjazdy na „błękitną szkołę”. Dotychczas odbyły się wyjazdy:  na Hel, gdzie przeprowadzono zajęcia pod hasłem “Ochrona fauny i flory Bałtyku”, do Przysietnicy na Astronomiczną Błękitną Szkołę (dwa razy), do Kołobrzegu na temat „Fauna i flora Pomorza Zachodniego”.

Działania nad podniesieniem poziomu kształcenia oraz bogata oferta zajęć dodatkowych powodują, że uczniowie osiągają wiele sukcesów w różnorodnych dziedzinach. Są oni laureatami międzynarodowych, ogólnopolskich, wojewódzkich i lokalnych konkursów przedmiotowych, plastycznych i artystycznych. Od kilkunastu notujemy sukcesy w przeglądach teatralnych. W naszych przedstawieniach teatralnych pierwsze kroki stawiali aktor Jakub Strzelecki (Miasto z morza, Czas honoru, Samo Życie, Dwie strony medalu, Na dobre i na złe, M jak miłość) i aktorka Monika Kulczyk (reklama T-mobile Jump).

Przez wiele lat sukcesy w Powiatowym Przeglądzie Zespołów Artystycznych święcił zespół muzyczny DOMINO, dzielnie sobie radząc na etapie wojewódzkim tegoż przeglądu. Dzięki temu wielu uczniów miało szansę wystąpić w Filharmonii Częstochowskiej.

Nasi uczniowie to wielokrotni laureaci konkursów religijnych – Międzynarodowego Konkursu Ekumenicznego JONASZ i Śląskiego Konkursu Biblijnego, Śląskiego Konkursu Biblijnego, ogólnopolskich konkursów ALBUS i MULTITEST oraz Z poprawną polszczyzną na co dzień. Warto wspomnieć o sukcesie w konkursie plastycznym Parlamentu Europejskiego Let’sdraw Europe oraz fakcie, że w 2012 r. prace 30 uczniów naszej szkoły, nagrodzone w konkursie plastycznym organizowanym przez Teatr Banialuka, znalazły się na wystawie w Regionalnym Ośrodku Kultury w Bielsku-Białej. Z kolei w roku 2015 trzy uczennice zostaly laureatkami konkursu Szkoła marzeń, ktorego organizatorami były Sejm i Senat RP.

Od 2009 roku bierzemy udział w bardzo dobrze zorganizowanym i mocno obsadzonym konkursie Matematyczne potyczki o puchar Dyrektora Gimnazjum nr 1 w Żywcu. Dwa razy zajęliśmy pierwsze miejsce!

Bierzemy również z powodzeniem udział w rywalizacji sportowej szkół żywieckich i ze zmiennym szczęściem w rywalizacji szkół powiatu żywieckiego. Staramy się uczestniczyć we wszystkich zawodach znajdujących się w kalendarzu Eliminacji do Powiatowych Igrzysk Młodzieży Szkolnej. Największe osiągnięcia notujemy w rozgrywkach piłki nożnej i piłki siatkowej. W 2017 r. zdobyliśmy II miejsce w powiecie żywieckim w rywalizacji sportowej szkół podstawowych.

Filarem, na którym szkoła buduje poczucie swojej wartości, jest prężny udział rodziców w jej życiu. Działa aktywnie Rada Rodziców, służąc głosem doradczym organom szkoły oraz gromadząc fundusze na poprawę bazy dydaktyczno-wychowawczej. Rodzice chętnie włączają się w zadania opiekuńczo-wychowawcze w klasach, biorąc udział w imprezach i uroczystościach, opiekując się dziećmi podczas wyjść i wycieczek szkolnych, pomagając w zbiórce surowców wtórnych oraz dając przykłady ofiarności na rzecz potrzebujących. Na uznanie zasługują działania rodziców, podjęte we współpracy z nauczycielami, mające na celu gromadzenie środków finansowych na poprawę bazy dydaktycznej szkoły: kiermasze  świąteczne, zabawy karnawałowe i pikniki rodzinne.

Szkoła funkcjonuje w środowisku wymagającym wsparcia ze względu na zagrożenie wielu rodzin wykluczeniem społecznym z powodu biedy i bezrobocia. Wielu uczniów naszej szkoły wychowuje się w rodzinach niepełnych, korzystających z pomocy społecznej. Dla nich ściśle współpracujemy z instytucjami wspierającymi pracę szkoły, w tym z Parafią Św. Floriana w Żywcu-Zabłociu, Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Miejskim Centrum Kultury Klub Papiernik, Żywiecką Biblioteką Samorządową oraz z Muzeum w Żywcu i Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Bielsku-Białej. Współpraca z tymi dwiema ostatnimi instytucjami zaowocowała powołaniem do życia w szkole Galerii Sztuki im. Teresy Micherdzińskiej, gdzie mieści się ekspozycja stała malarstwa na szkle i linorytów. Zorganizowano również Galerię na Parterze, gdzie odbywają się wystawy powiązane z realizacją ciekawych projektów z zakresu edukacji regionalnej.

Szkoła jest otwarta na potrzeby środowiska lokalnego. Odbywają się tutaj warsztaty Fundacji KLAMRA, spotkania wolontariuszy i podopiecznych Hospicjum Żywieckiego Św. S. Faustyny Kowalskiej oraz warsztaty i konferencje metodyczne organizowane przez RODN „WOM” w Bielsku-Białej. Na podkreślenie zasługuje współpraca z Towarzystwem Naukowym Żywieckim i udział we wszystkich dziesięciu edycjach Kwesty Ratujmy Zabytki. Przez 10 lat szkoła była ośrodkiem redystrybucji i sprawdzania sprawdzianu w klasie szóstej, wspierając działania OKE w Jaworznie. Podobną rolę pełniła w 2019 r. podczas egzaminu ósmoklasisty.
Wysiłki szkoły zmierzające do zapewnienia uczniom pełni rozwoju zostały docenione ocenami A i B w raporcie z ewaluacji zewnętrznej w obszarze Procesy zachodzące w szkole i placówce.